“Omdat er niet voldoende concurrentie is om bedrijven te dwingen hun kostenvoordeel aan de consument door te spelen”, zegt De Loecker. ,,In bijna alle sectoren zien we dat steeds minder bedrijven actief zijn, die wel steeds groter worden. Het aantal overnames rijst de laatste jaren de pan uit. Tegelijkertijd daalt het aantal nieuwkomers in sectoren die de gevestigde spelers uitdagen. Tel daarbij op dat de winstmarges van die grote bedrijven een veelvoud zijn van die van twintig jaar geleden en er moet wel sprake zijn van marktmacht.”

Maar volgens De Loecker is er veel meer aan de hand dan dat spullen niet goedkoper worden. Hij is deze week op de Erasmus Universiteit om een bomvol zaaltje Rotterdamse economen te vertellen hoe die marktmacht uitpakt in de oliesector.

“In ons allernieuwste onderzoek, waar we nog volop mee bezig zijn, kijken we naar wat die marktmacht veroorzaakt in termen van loonongelijkheid op de werkvloer. Daar zit de grootste pijn. Het hogere management krijgt vaak een deel van de bedrijfswinst uitbetaalt, terwijl de ‘gewone’ werknemers het van loongroei moeten hebben. De winsten groeien dus hard, maar in veel westerse landen stagneren de lonen. Ook in Nederland zou er ruimte voor loongroei moeten zijn, maar als een steeds kleinere groep bedrijven meer macht krijgt, dan hebben vakbonden het moeilijk.”

Zie je die macht van grote bedrijven ook opduiken in de politieke lobby? We zagen deze week hoe de dividendbelasting werd afgeschaft en de winstbelasting omlaagging.

“Overheden doen van alles om die grote bedrijven naar zich toe te trekken. Dat is van alle tijden. Maar als alle overheden dat doen, krijg je een race naar de bodem waarbij de bedrijven de lachende derde zijn. Als je als enige overheid een hoge winstbelasting aanhoudt, dan zie je veel bedrijven vertrekken of niet eens komen. Dat grote bedrijven goed zijn voor de werkgelegenheid en een kenniseconomie in een land, is meestal wel juist. Zeker in jullie open economie moet het bedrijfsleven concurrerend kunnen zijn.”

Dat gezegd hebbende, is het zeker denkbaar dat bedrijven effectiever kunnen lobbyen als ze meer marktmacht hebben. Hun stem weegt zwaarder en ze hebben het geld voor een dure lobby.

Wat zijn typische bedrijven of sectoren waar je kunt zien dat die marktmacht groeit?

“De meeste mensen denken dan gelijk aan techreuzen als Apple en Google. Maar het punt is: ze zijn overal, in alle sectoren. In de farmaceutische industrie, maar ook veel in business-to-business. Bedrijven waar we vaak nog nooit van hebben gehoord. Het valt ook niet direct op. Je betaalt niet ineens tien keer zoveel voor een product, maar eerder 10 procent meer. Het punt is dat die bedrijven steeds kostenefficiënter opereren, maar die lagere kosten niet doorgeven aan de klant.”

Een bedrijf als Facebook is misschien machtig, maar wel gratis.

“Bij netwerkbedrijven als Facebook en Google zit de betalende klant aan de andere kant. De adverteerders betalen het product. Hier is het probleem vooral dat de bedrijven die de inhoud leveren, journalisten bijvoorbeeld, in de verdrukking dreigen te raken tussen het netwerkbedrijf en de adverteerder.”

Waarom grijpt de competitieautoriteit niet in?

“Het lijkt erop dat in Europa veel meer wordt ingegrepen dan in Amerika. Maar het aantonen van marktmacht is erg lastig. We zijn nu begonnen met het registreren van het groeiende verschil tussen prijzen en de kosten die bedrijven maken. Het is een begin.”

Grote multinationals trekken alle macht naar zich toe. Het mkb, werknemers en consumenten hebben het nakijken. Dat concluderen de Vlaamse economen Jan De Loecker en Jan Eeckhout in een nieuwe studie.