Als we niet snel ingrijpen, gaan de slimme algoritmes van Google, Facebook, Apple en Amazon onze levens beheersen, vreest internet- en Big Data specialist Viktor Mayer-Schönberger. Hij wil met onorthodoxe maatregelen de macht van de techreuzen inperken.

 

Waar techondernemers als Bill Gates en Mark Zuckerberg hun studie voortijdig opgaven om hun bedrijven op te bouwen, volgde Viktor Mayer-Schönberger (Zell am See, 1966) een alternatief pad. Op 20-jarige leeftijd startte hij Ikarus Software, dat uitgroeide tot één van Oostenrijks succesvolste antiviruspakketten. ,,Hoewel mijn hart bij de exacte wetenschappen ligt, moest ik van mijn vader – een belastingadvocaat – rechten studeren. Om toch plezier in het leven te houden, begon ik met Ikarus.”

In de nieuwe economie is data kennis en daarmee macht. Het resultaat: Google en Facebook.

 

Nadat hij Ikarus had verkocht en een tweede softwarebedrijf failliet zag gaan, stapte hij over naar de wetenschap: het prestigieuze Harvard, waar hij eerder studeerde, bood hem een baan aan.

Sindsdien groeide Mayer-Schönberger uit tot de expert op het gebied van internetregelgeving en technologieën als big data. Voor zijn nieuwe boek ‘De data-economie: waarom data het nieuwe geld is’ was hij afgelopen week te gast bij de Universiteit van Tilburg.

U beschrijft data als het nieuwe goud, de nieuwe smeerolie van de economie.

,,De economische wetten van de 20ste eeuw gelden niet langer: data zijn kennis en daarmee macht. Dat effect werkt zelfversterkend: hoe meer data, des te meer inzicht. Het resultaat zijn de GAFA’s van deze wereld: Google, Apple, Facebook en Amazon.”

De GAFA’s symboliseren in uw visie de digitale economie.

,,Wat mensen zien, is de opkomst van Google en Facebook, maar in feite is dat de opkomst van een door data gedreven economie.”

Miljarden mensen gebruiken Google, Facebook en Amazon. Is daar iets mis mee?

,,De GAFA’s zijn zo groot dat ze alles opslokken en innovatie smoren. In ons nieuwe boek bepleiten Thomas Ramge en ik een verplichting voor grote bedrijven om een flink deel van hun data te delen met hun concurrenten. Op die manier zijn de ruwe data beschikbaar voor meer spelers. Dat vergroot de concurrentie en stimuleert innovatie.”

 

Zijn we klaar voor een digitale economie?

,,Nee. Niet als maatschappij, noch op bedrijfsniveau. Vijf jaar terug verwachtte ik dat bedrijven big data veel eerder zouden omarmen. Ik onderschatte dat het hiërarchisch ingestelde organisaties zijn die vasthouden aan oude manieren. Ze lopen het risico dat techbedrijven hen inhalen omdat die dingen slimmer doen. Ik maak me zorgen om de banken bijvoorbeeld.”

In Amerika en Europa gaan steeds meer stemmen op om de techreuzen op te breken.

,,Opbreken werkt vrijwel nooit en is een stompzinnig idee. Kijk naar AT&T in de VS of de pogingen om Microsoft in stukken te hakken. Als je de onderliggende regels niet wijzigt, betekent dat slechts een tijdelijke onderbreking.”

We moeten Google en Facebook dwingen hun data te delen met con­cur­ren­ten

Is het verplicht delen van data afdoende?

,,Ik denk dat Facebook en Google veel openlijker verantwoording moeten afleggen over hoe zij onze gegevens gebruiken. Ik bepleit om vooraf een risicoanalyse over de effecten te maken. Een onafhankelijke autoriteit dient het gebruik vervolgens te checken.”

Kan dat gewone gebruikers van Google en Facebook werkelijk helpen?

,,Momenteel wordt de privacy individueel beschermd door ergens ja of nee op te zeggen. Maar dat werkt niet: de meeste mensen drukken gewoon op de OK-knop als een partij of website toestemming vraagt. Ze hebben de tijd niet om tien uur te lezen en te zien wat Facebook met hun gegevens doet. Ik wil dat individuen echt worden beschermd.”

,,Als ik in de winkel tomaten koop, heb ik geen chemisch lab bij me om ze te testen. Daar hebben we een voedsel- en warenautoriteit voor. Deugen de tomaten niet, dan sluiten ze je zaak. Zo’n benadering wil ik richting Facebook.”

 

In het boek ‘Delete. The virtue of forgetting in the digital age’ bepleit u het recht om vergeten te worden.

,,Ik ga nóg verder. Zo’n recht is onvoldoende en wordt slechts door een enkele privacyactivist gebruikt. Ik bepleit het actief bouwen van diensten en applicaties die het mogelijk maken om je online te laten vergeten. Neem Snapchat, dat informatie wist.”

Doemdenkers voorspellen dat slimme machines en big data de wereld overnemen en de mensheid zelfs kunnen vernietigen.

,,Ik denk dat dit een terechte vrees is. Stel dat algoritmes het veel beter doen en onze fouten en gebreken beklemtonen? Wat doen wij dan als mensheid? Wat is onze rol in een wereld waar machines betere beslissingen maken?”

Net als de koetsier van de postkoets die 120 jaar terug een auto leerde besturen, moeten wij ons de nieuwe tech­no­lo­gieën eigen maken.

Beantwoord de vraag eens.

,,Ik zou zeggen: onze creativiteit, onze originaliteit, de capaciteit om verder te kunnen denken. Onze irrationaliteit. Die kwaliteiten moeten we meer gaan beklemtonen in ons onderwijssysteem.”

Overschatten we de capaciteiten van kunstmatige intelligentie niet? Machines leren nu niet beter dan een basisscholier.

,,Op bepaalde gebieden zijn machines bijzonder ver. IBM’s supercomputer Watson kan huidkanker beter herkennen dan medisch specialisten.”

Hoe beweegt u zelf op internet? Heeft u tips voor lezers?

,,Gebruik je gezonde verstand. Ik gebruik dezelfde diensten als iedereen, maar let wel goed op. Ik heb een gewone Mozillabrowser, maar wel op de privacystand. Ik gebruik Facebook, maar enkel voor mijn familie en directe vrienden. Voor mijn werk  heb ik LinkedIn. Ook denk ik na over wat ik post en wie die post mag lezen.”

Hoe lang duurt de overgang naar de nieuwe data-economie?

,,Als je de koetsier van de postkoets 120 jaar geleden terug vroeg een auto te besturen, was hij zeker in de problemen gekomen. Zoiets geldt nu voor ons. We moeten ons de nieuwe technologische mogelijkheden eigen maken en doorgronden. Dat vergt tijd.”

Het artikel is van David Bremmer (AD 31 januari 2018)